Mosselkweker Jos Steketee van De Mosselkwekerij is tijdens de reportage nog druk bezig om zijn mosselpercelen vrij te houden van zeesterren, een plaag voor mosselen. Snel zal hij echter weer naar de Zeeuwse wateren varen. Het mosselseizoen staat namelijk weer voor de deur. Hoewel de natuur zich moeilijk laat plannen, worden de eerste bodemcultuurmosselen de eerste week van juli verwacht.
Jos vertelt met passie over zijn bedrijf en de status van de mosselkwekerij in het algemeen. Hij maakt al snel duidelijk dat de mosselsector het niet makkelijk heeft: “In 2008 waren wij genoodzaakt, door afspraken in het Mosselconvenant, om grote investeringen te doen, met name in mosselzaad-invanginstallaties (MZI’s).” Voor de mosselkwekers is het lastig om die investering terug te verdienen door onder meer ontwikkelingen op de markt. Zo is het aanbod buitenlandse mosselen op de markt sterk toegenomen. Ook kampt de mosselsector met een vergrijzing van de mosseleter: de jongere generatie moet meer mosselen gaan eten. Het leven van een mosselkweker gaat dus niet over rozen. Jos blijft echter gemotiveerd om te doen wat zijn vader en grootvader ook al deden.
Natuur is geen fabriek
Voor Jos heeft het mosselkweken een aantrekkingskracht die moeilijk te begrijpen is voor buitenstaanders: “Voor mij is dit het mooiste beroep van de wereld. Je bent erin geboren of je bent het niet. Het heeft ermee te maken dat je vrijwel volledig afhankelijk bent van de natuur. Wij kunnen er niet voor zorgen dat de mosselen groeien, dat kan alleen de natuur. Ik voel me thuis als ik op het water ben, er is zo’n rust. De natuur brengt echter ook een soort gezonde spanning met zich mee, bijna een kick. De tweejarige cyclus brengt veel afwisselende momenten met zich mee. Het is altijd een verassing hoe de mosselen zich van baby zaadjes ontwikkelen tot consumptie. Zo zijn iedere keer weer bezig met het toepassen van verbeteringen in het totale proces. De natuur is echter geen fabriek, waar veranderingen binnen een dag resultaat kunnen opleveren. Wij moeten een jaar wachten om te weten of de verandering werkte. Zodra we het resultaat weten van één verbetering, kijken we alweer naar het volgende deel van de cyclus, waar we de resultaten van het jaar daarvoor afwachten. Zo bezien is ons werk te vergelijken met topsport. Elk seizoen werk je keihard om het beste resultaat te behalen en hoop je dat het aan het eind van het jaar onder aan de streep weer klopt. Maar pas aan het eind kun je zeggen of dat verwachte resultaat is behaald.”
Mosselconvenant 2.0
Maar alleen de rust en spanning zouden voor Jos niet genoeg zijn om zich in de lastige mosselsector staande te houden. Hij (voor)ziet namelijk wel positieve ontwikkelingen in de sector. Zo zou de optimalisatie van mosselpercelen nieuwe kansen bieden voor de mosselsector. Dit gaat ook gekampt met de nodige spanning. Het Mosselconvenant loopt namelijk op zijn eind. De betrokken partijen moeten dus opnieuw in gesprek om te evalueren en een ‘Mosselconvenant 2.0’ op te stellen. Jos wijst op onderzoeken die de afgelopen jaren zijn uitgevoerd op de mosselbanken. Deze laten onder andere zien dat mosselkweek een positieve bijdrage levert aan de biodiversiteit in de Waddenzee.“ Jos hoopt ook op een dynamische benadering van de percelen, die bepalen waar de kwekers actief mogen zijn. Nu zijn die statisch, dus als de waterdiepte verandert – wat voorkomt in een dynamische Waddenzee – kunnen (delen van de) percelen onbruikbaar worden. Jos hoopt dat de percelen kunnen wijzigen aan de hand van de dynamiek van de Waddenzee.
Daarnaast is Jos zelf voortdurend bezig om de processen in zijn bedrijf te verbeteren. Zo besloot hij in 2007 om op een vernieuwende wijze zijn MZI’s te verankeren aan palen, in plaats van ankers gebruiken zoals dat eerder gebruikelijk was. Op dit moment ontwikkelt hij een nieuw type touw, waar hij meer mosselzaad per meter touw denkt te oogsten . Helaas werken niet alle innovaties. “Op skivakantie in Oostenrijk raakte ik geïnspireerd door de gondels. Ik dacht dat ik dezelfde techniek moest kunnen gebruiken om de MZI’s in te knopen en te kunnen oogsten. Na een aantal jaar sleutelen, bleek het toch niet te werken. Uiteindelijk bleek het toch de aanzet voor een werkend systeem, simpelweg door het hele systeem om te draaien.”
Rechtstreeks verkopen
Een project op een heel ander vlak is ‘De Mosselkwekerij’. Via de website www.demosselkwekerij.nl kunnen consumenten rechtstreeks mosselen van Jos kopen. Hij verkoopt nu maar een fractie van zijn mosselvangst op deze manier, maar hij hoopt dat het ooit kan groeien. “Ik heb nu niet de tijd om deze directe verkoop uit te bouwen.” Consumenten kunnen per kilo mosselen bestellen, of een box die alle ingrediënten bevat om een mosselpannetje te bereiden. De klanten wonen door het hele land, van Amsterdam tot de Achterhoek en Limburg. Ik doe dit vooral om mensen de mossel rechtstreeks van de kweker te laten proeven, met de hand gesorteerd en ingepakt.”