De meest ridicule maatregelen werden genomen om ongelukken te voorkomen. Als een visser op weg naar zijn schip voor de reis iets vergat, ging hij beslist niet terug naar huis om het te halen. Het zou zijn dood worden. De kok hing in de kombuis de mokken altijd met de open kant naar buiten aan het kopjesbord. Anders vloog het geluk eruit. Als de man op zee was waste de vrouw zijn kleren niet, uit angst het leven eruit te wassen. In het ene dorp was uitvaren op vrijdag verboden, in de meeste andere juist op zondag. Het meeste van het bijgeloof lijkt onschuldig. Maar in het ontkennen van het gevaar, dat ook gebruikelijk was, scholen wel risico’s.
‘Op Hoop van Zegen’ van Herman Heijermans uit 1900 laat zich nog altijd lezen als een mooi geschreven, goed opgebouwd en speelbaar stuk. De sociaalkritische toon is in de ‘haringliteratuur’ een zeldzaamheid. Ik ken geen ander werk waarin de sociale en de arbeidsomstandigheden van de vissers aan de orde werden gesteld. We moeten de haringpoëzie vooral zoeken in liederen en gezongen bedes. ‘Zeilt dan de Haringvloot weer uit op deezen dag?/ God geev, dat zij ook weer behouden keeren mag!’, aldus het achttiende-eeuwse ‘Beede bij het uitzeilen van de haringvloot’. Dit soort liederen wordt nog altijd gezongen door shantykoren.
Wereldberoemd is het Panorama Mesdag van de Haagse schilder Hendrik Willem Mesdag. Het meet 120 meter in het rond en 14 meter hoog en geeft een verbluffend beeld van het dorp Scheveningen, het strand en de zee anno 1881. De haven was nog niet aangelegd en de bomschuiten lagen nog op het strand. De heldhaftigheid van het zware vissersbestaan in die tijd is onontkoombaar op de afbeeldingen.
Haring bevat vele goede voedings- en bouwstoffen, waaronder eiwitten, mineralen en vitaminen. Maar ook is haring een bron van onverzadigde vetzuren. De afgelopen tien jaar zijn de zogenoemde omega 3 en 6 vetzuren uit vis een loepzuivere hype geworden. Het product zou niet alleen goed zijn tegen hart- en vaatziekten, maar ook tegen alzheimer, tegen depressies en stemmingswisselingen, het zou, door gebruik tijdens de zwangerschap het IQ van kinderen verhogen, het zou helpen tegen ADHD en zelfs gewrichtspijn bij honden verminderen. Bovendien zou het de kans op diabetes en te hoge cholesterol verkleinen. Op de website van de American Heart Association staat dit te lezen: ‘Eat fish at least twice a week. Recent research shows that eating oily fish containing omega-3 fatty acids (salmon, trout, and herring) may help lower your risk of death from coronary artery disease.’
Haring in het land
Haring in het land, dokter aan de kant? Heel graag! Maar dan moet er wel nog haring zijn. De grote zorg om een wereldwijde visstand is terecht. De haringpopulaties in de Noordzee en noordoostelijke Atlantische Oceaan worden nauwkeurig in de gaten gehouden door de International Council for the Exploration of the Sea. Elk seizoen wordt bepaald hoeveel er gevangen mag worden. Aan deze Total Allowable Catch hebben de vislanden zich te houden. Maar ‘het kapitaal laten zwemmen, de rente afvangen’ is gemakkelijker gezegd dan gedaan. Sommige haringbestanden vertonen zeer grote schommelingen in de aanwas, de ‘recruitment’. De sterkte van de jaarklassen heeft de aflopen dertig jaar met een factor 40 gefluctueerd.