Volgens de ‘boekhoudkundige’ jaarafsluiting ‘Visserij in Cijfers’ was 2020 voor vissers een rampjaar. De gevolgen van Brexit, corona, windparken en tegenvallende vangsten lieten hun sporen na. Inmiddels is sprake van een daadwerkelijke crisis. Afgelopen weken piekte de gasolieprijs. Vissers vrezen aangekondigd stikstofbeleid en een verbod op bodemvisserij.
Het zit de zeevisserij niet mee: in 2020 gingen vrijwel sectorbreed de vangsten naar beneden en nam het perspectief, mede als gevolg van het pulsverbod en de corona-lockdowns, verder af. Er waren slechts lichtpuntjes voor de mosselvisserij. Dat bleek eind september tijdens de presentatie van Visserij in Cijfers (2020) van Wageningen University en Research.
Vooral de kottersector verkeert in aanhoudend zwaar weer. Het uiteindelijke resultaat van de kottersector bedroeg in 2019 een krappe 9 miljoen euro, en de dalende lijn van de afgelopen jaren zette zich voort in 2020. Voor dat jaar wordt een resultaat ingeschat dat rond de nullijn ligt.
Kijken we los van Visserij in Cijfers (2020) alvast vooruit, dan is de actualiteit niet in het voordeel van kottervissers. De op dit moment stijgende gasolieprijzen drukken de omzet van de besommingen verder naar beneden. De vangsten van platvis blijven ook dit jaar achter bij de verwachtingen, de visruimte op zee neemt door onder andere windparken verder af en er hangt de visserij stikstofbeleid en op last van de EU zelfs een bodemvisserijverbod boven het hoofd.
Neerwaartse spiraal
Visser Jacob van Urk twitterde op 11 oktober: “Sinds het pulsverbod zit de sector in een neerwaartse spiraal. De eerste kotters gaan voor de kant. Naast financiële problemen is er tekort aan bemanning. De Europese politiek is hier mede debet aan. Diezelfde politiek moet nu fiat geven voor een noodzakelijke saneringsregeling.”
In 2020 daalde de totale opbrengst van vis en garnalen al van 238 miljoen euro in 2019 naar een zuinige 213 miljoen euro in 2020. Corona was een belangrijke oorzaak die het resultaat drukte: door de lockdowns in binnen- en buitenland daalden de prijzen van veel luxere vissoorten. Als uitzondering nam de garnalenprijs van € 2,90 naar € 3,43 per kilo toe, terwijl de aanvoer met 12 procent steeg.
Tijdens de online presentatie van Vis in Cijfers was onder meer te horen dat “Vissers aan de slag moeten met de door Europa gewenste Blauwe Economie”, op basis van de milieu- en biodiversiteitsvriendelijke Green Deal. “Verzin een list”, adviseerde presentator Arie Mol. Dirk Kraak, voorzitter van vissersactie-organisatie EMK reageerde met de woorden: “We zijn al aan een tijd aan het innoveren. Als dan onze belangrijkste innovatie de puls, door datzelfde Europa wordt afgeschoten, houdt het wel een keer op.”
Mosselsector
Meer gunstige resultaten waren er voor de mosselsector. Hoewel de afgelopen jaren voor de mosselsector economisch gezien lastig waren, geven de ontwikkelingen nu reden tot optimisme. In seizoen 2019/2020 waren de aanvoer en de totale opbrengst historisch laag en kwam het nettoresultaat (geschat) nog dicht bij 0 uit. Door een prijsstijging van de mosselen in het seizoen 2020/2021 naar gemiddeld € 1,44 per kilo steeg de totale opbrengst van de mosselen tot € 45 miljoen. De stijging in de opbrengst was ondanks de verdere afname in het volume naar 31,5 miljoen kilogram, de laagste aanvoer sinds 2006. Naar verwachting zal het resultaat in het seizoen 2020/2021 dan ook weer beter zijn dan in het matige seizoen 2019/2020.
Andere lichtpunten voor de mosselsector zijn de afronding van de optimalisatie van de kweekpercelen waardoor een betere opbrengst verwacht mag worden, de hoeveelheid beschikbaar mosselzaad en de duidelijkheid die het zogenaamde Mosselconvenant en de verleende natuurvergunning verschaft hebben: de sector weet waar zij de komende jaren aan toe is.
Handel- en verwerking
Voor het eerst sinds jaren daalde de export van vis- en visproducten, zij het met slechts 2 procent naar 3,9 miljard euro. Op het eerste gezicht lijkt de impact van corona op deze sector daarmee mee te vallen, maar het is wel een scherpe trendbreuk, gezien de jarenlange groeipercentages. De gevolgen voor de bedrijfsresultaten zijn overigens per bedrijf erg verschillend, van negatief tot zelfs ook positief.
De import van vis en visproducten steeg juist met 4 procent naar 2,9 miljard euro. De stijging was vooral te zien bij kabeljauwachtigen, zalm en overige pelagische soorten.
Sociaal culturele waarde
Sociaal wetenschapper Marloes Kraan brak tijdens de online presentatie Visserij in Cijfers (2020) een lans voor de verborgen waarden van de Nederlandse visserijcultuur. Volgens Kraan komen er nu zoveel bedreigingen en uitdagingen tegelijkertijd bij elkaar dat de overheid vissers snel perspectief moet bieden. Ze haalde aan dat vissersbedrijven echte familiebedrijven zijn. “De visserij zorgt voor werkgelegenheid, bepaalt de identiteit en zorgt voor veerkracht en sociale cohesie in hechte gemeenschappen.”
Deze zijn volgens haar levend cultureel erfgoed waar meer aandacht voor mag zijn. Komt die er niet, dan verdwijnt waarschijnlijk een belangrijk deel van onze visserijcultuur. Dat levert verlies aan banen op en praktische ecologische kennis op zee gaat verloren. “Dat vissers bijdragen aan de mondiale voedselzekerheid, en dat zij zorgen voor gezonde voeding is bekend. Het is tijd dat de mens achter de visser centraal komt te staan.”
Meer cijfers op: wur.nl/nl/activiteit/Visserij-in-Cijfers-2020.ht