Visdetaillisten voldoen niet aan de wettelijke verplichtingen van informatievoorziening. Hoewel de regels volgens de branche in de praktijk niet werkbaar zijn, moeten kleine stapjes zoals posters en etikettering verbetering brengen. Ook de techniek kan uitkomst bieden. 

De informatieoverdracht van viswinkels naar consumenten laat te wensen over, toont onderzoek van de Consumentenbond en Good Fish van eerder dit jaar aan. Van de 97 vishandels (zowel viswinkels als kramen) die door mystery-onderzoekers werden bezocht, had slechts één zaak de wettelijk verplichte informatievoorziening op orde. Bij 34 procent ontbraken de labels bij de vis volledig en bij de 52 procent waar wel het hele assortiment van schapkaartjes was voorzien, werd vaak alleen het herkomstgebied vermeld. De vangst- of kweekmethode ontbrak meestal en de wetenschappelijke (Latijnse) naam stond in slechts 6 procent van de gevallen vermeld.

Die verplichte gegevens zijn noodzakelijk voor consumenten om een duurzame keuze te kunnen maken, stelt Good Fish, de organisatie achter de VISwijzer. Directeur Margreet van Vilsteren: “Veruit de meeste visdetaillisten voeren geen MSC- of ASC-keurmerk, maar ook op basis van de VISwijzer kunnen consumenten een duurzame keuze maken. Maar met alleen een label ‘gamba’ in de vitrineschaal weet je nog niet over welke gamba het precies gaat, en waar en hoe die gevangen is.”

Ander vistuig

Etikettering Good Fish (© Good Fish)

Een QR-code waarmee de consument een vitrinevis kan scannen en zo alle beschikbare informatie leest, zou wellicht soelaas bieden (foto: Goodfish Foundation).

Verschillende nationale en Europese wet-en regelgeving, opgesteld om de transparantie en de traceerbaarheid in de sector te vergroten, moet de informatievoorziening waarborgen. “Die informatieplicht loopt door de hele keten, van business- to-business en van business-to-consumer,” vertelt Paulien Prent, secretaris bij de Visfederatie, de brancheorganisatie voor de visgroothandel en -verwerking. “Voor informatieoverdracht tussen bedrijven geldt onder meer dat je correct etiketteert. Zo mag je als visverwerker partijen vis samenvoegen van dezelfde soort en uit hetzelfde gebied maar gevangen met een ander vistuig, zolang maar op het etiket staat welke vangstmethodes zijn gebruikt. In een andere Europese verordening, de Food Information to Consumer, schrijft voor hoe consumenteninformatie geëtiketteerd moet worden. De belangrijkste eis daarin is kortweg dat de consument niet misleid mag worden.” Uit de bezoeken van mystery-onderzoekers bleek echter dat visverkopers soms wél een antwoord gaven dat niet waar kon zijn, al gaven ze ook geregeld aan dat ze de informatie niet hadden. “Dat is ook een antwoord, beter dan iets verzinnen,” zegt Rinus de Rijder daarover. Hij is als onderwijsmanager bij SVO vakopleiding food,onder meer verantwoordelijk voor de trainingen en opleidingen voor visdetaillisten.

Complex

Visfederatie_Visverwerking uit machine

Als visverwerker partijen mag je vis samenvoegen van dezelfde soort en uit hetzelfde gebied maar gevangen met een ander vistuig, zolang maar op het etiket staat welke vangstmethodes zijn gebruikt (foto: Visfederatie).

Ook ervaren detaillisten laten zich hier bijscholen, onder andere op het gebied van etikettering. “De hoeveelheid wetten, richtlijnen, sectorafspraken én uitzonderingen die betrekking hebben op de informatieoverdracht, maakt het complex. Soms hoeft informatie bijvoorbeeld niet gelabeld te worden, maar moet de verkoper die kunnen vertellen als een consument erom vraagt. Wij geven inzicht in de regels en vragen ook vaak andere partijen uit de branche om gastlessen te verzorgen. Transparantie moet altijd het uitgangspunt zijn, een goed onderhouden administratie is ook heel belangrijk. Maar het is een uitdaging om de informatie op detailniveau te vertalen naar de consument. Het is bijna niet werkbaar om van elke vis vanaf binnenkomst tot aan verkoop alle verplichte gegevens te vermelden. Zeker niet als je de producten ook nog verwerkt in een salade of soep.”

Karel van den Heuvel, directeur bij Vereniging van Nederlandse Visspecialisten (VNV), sluit zich daarbij aan: “Je moet er bijna een fulltime administratief medewerker voor aannemen. Bij retailers gebeurt de etikettering centraal in plaats van in de winkel. Bovendien is niet alle informatie tot op het niveau van de individuele vis bekend. Een vis krijgt nu eenmaal geen oormerk en de verwerkende tak heeft geen gescheiden stromen voor vissen die op verschillende manieren gevangen zijn. Retailers hebben grotere volumes maar
in de breedte is hun aanbod beperkt. Vis- detaillisten hebben te maken met meer vissoorten, verschillende herkomstgebieden, en meerdere leveranciers, vangst- en kweekmethodes. Dat maakt de wet- en regelgeving in de praktijk nauwelijks haalbaar.”

Een andere, belangrijke reden waarom visdetaillisten niet warmlopen voor de verplichte informatievoorziening, is dat veruit de meeste consumenten niet geïnteresseerd zijn in de herkomst en vangstmethode van de vis, laat staan de Latijnse naam. Zowel de Consumentenbond als alle partijen die geraadpleegd zijn voor dit artikel, zijn het daarover eens. Daar komt bij dat er nauwelijks controle is op de informatieoverdracht. Van Vilsteren (Good Fish) meent dat hiervoor niet voldoende personeel beschikbaar is bij de NVWA. Volgens Van den Heuvel (VNV) ligt de prioriteit van de instantie simpelweg niet op dit vlak. Toch is er geen onwil om de informatievoorziening te verbeteren, zegt hij: “Die moet ook zo optimaal mogelijk geregeld zijn. Het positieve effect van het onderzoek van de Consumentenbond is dat het bewustzijn daarover weer is aangewakkerd.”

Poster

VNV_Duurzame visvitrine-Spakenburgse visbeurs 2019

De duurzame visvitrine waarmee de VNV op de laatste editie van de Spakenburgse visbeurs stond (foto: VNV).

Dat ziet ook Agnes Leewis van Het Nederlands Visbureau (NVB): “Samen met de VNV hebben wij eerder een poster gemaakt die visdetaillisten in hun zaak kunnen hangen, waarop verschillende vangstgebieden staan. De kaart bevat nummers, waar vanuit de vitrines naar verwezen kan worden. Een handige tool die veel werk kan besparen. De poster is geüpdatet, opnieuw onder de aandacht gebracht en dat werpt z’n vruchten af. De informatievoorziening is weer top of mind geworden.” Leewis pleit ervoor om de consumenten stap voor stap te betrekken: “Het is al winst als een consument weet of een vis gevangen of gekweekt is. Maar of deze uit de Noordzee of de Indische Oceaan komt, is echt een ander niveau.”
Ook Good Fish wil graag detaillisten ondersteunen bij een betere informatievoorziening. Van Vilsteren: “Wij hebben al met een aantal detaillisten, waaronder de Heeren van Vis uit Veenendaal, de etikettering op orde gebracht. We wéten dus dat het mogelijk is en dat het echt niet veel extra tijd kost; het is een kwestie van wil. Ik roep detaillisten op om contact met ons te leggen, wij helpen ze graag.”

QR-code

Mogelijk gaat techniek in de toekomst helpen om de informatievoorziening makkelijker te maken. Zo zou met een blockchaintechnologie een vis van schip tot schap voorzien kunnen worden van digitale codes die de transparantie vergroten. Prent (Visfederatie) merkt op: “Dat is afhankelijk van de grootte van de vis. Aan een tonijn kun je een label hangen; voor een sardientje of haring is het niet te doen. In fabrieken wordt gewerkt met batches die gelabeld worden. Maak je die batches kleiner, dan moeten fabrieken aparte verwerkingslijnen opzetten. Zo wordt zo’n visje een heel duur product. Het is ook niet nodig: je kunt nu partijen soortgelijke vis adequaat labellen.”

Volgens De Rijder (SVO) kan kunstmatige intelligentie dit ondervangen: “De uiensector gebruikt al productherkenningsapps. Ik verwacht dat die techniek op termijn ook beschikbaar wordt voor de visbranche. Om kwetsbaarheden te beheersen – zoals partijen vis die worden samengebracht - moeten ketenpartijen in overleg technische oplossingen vinden. Maar ik merk dat de sector ervoor openstaat en meedenkt. Ik hoop dat consumenten straks een QR-code naast een vitrinevis kunnen scannen en zo alle beschikbare informatie kunnen lezen. Voorwaarde is uiteraard wel dat er niet gesjoemeld wordt: de juiste vis moet uiteindelijk bij het juiste schapbordje liggen. De ketting is tenslotte zo sterk als de zwakste schakel.”

Vraag om info

Van alle zaken die in het onderzoek van de Consumentenbond bezocht werden, voldeed er slechts één aan de wettelijk verplichte informatievoorziening. “Een ondernemer die zich bij SVO heeft laten bijscholen,” aldus Rinus de Rijder. Hij adviseert om te zorgen dat je kennis over je plichten in orde is, onder meer door (bij)scholing te volgen. “Houd je leveranciers scherp: vraag om informatie als deze niet volledig lijkt of is.”

 

 

Altijd op de hoogte blijven?