Als een boek begint met een wereldkaart, dan belooft dat avontuur. Als vervolgens de geschiedenis van de mensheid in meeslepende verhalen wordt naverteld, doordrenkt met een gevoel van weemoed & verlies, dan lees je een aangrijpend boek.
Maar hoe meeslepend ook, Eten tot het op is van Dan Saladino is geen epische historische roman. Het is een diepgravend, gedetailleerd verslag van “ ’s werelds meest zeldzame voedselsoorten” (=de ondertitel). Saladino trekt het gevoel van verlies door tot aan ons schuldgevoel over hoe wij nu ons voedsel fabriceren. Touché.
Dan Saladino is eetschrijver en radiomaker voor de BBC. Zijn kennis is indrukwekkend, maar hij is geen wetenschapper. En dus leesbaarder. Zijn punt: als ons voedselsysteem zo blijft functioneren als het nu doet, stevenen we af op een nog ongezonder menu van eenzijdige voeding uit een dominante, commerciële industrie. Dat verlies aan cultuur, (bio)diversiteit en genetische informatie bedreigt zowel de volksgezondheid als die van de planeet.
Op de wereldkaart staan 34 genummerde stippen die corresponderen met de beschreven producten. Enkele daarvan zijn bekend: bizon, platte oester, wilde Atlantische zalm. Maar de murnong-wortel uit Australië, de kavilca-tarwe uit Turkije, de oca-knol uit de Andes? Skerpikjot-schaap van de Faeröer (juk!)? Mishavinë-kaas uit Albanië?
Gezonde voeding heeft een historische achtergrond, die – zo laat Saladino (onbedoeld?) zien – niets met het streven naar gezondheid of milieubesef te maken heeft. Wel met overleven, co-evolutie met de natuur en traditionele gebruiken. Jager-verzamelaars waren gedurende veruit het grootste deel van het bestaan van de mensheid afhankelijk van wat de natuur gaf.
Dat vergde alle mogelijke manieren van productie, van de jacht en verzamelen, tot de eerste vormen van landbouw, tot de combinaties daarvan. Sommige bewerkingen van op zich oneetbare knollen en dieren die Saladino beschrijft waren zeer arbeidsintensief, maar noodzakelijk om iets eetbaars te produceren.
Saladino beschrijft hoe belangrijk die producten waren voor de gemeenschappen die hij bezocht. Hij overdrijft hier en daar ronkend in de details, verliefd op zijn onderwerp. Maar die precisie geeft wel diepte aan zijn goed gekozen boodschap. Wat moest de pre-industriële mens allemaal doen om te kunnen eten/overleven?
Eten tot het op is is op het eerste gezicht een willekeurige verzameling case studies van onbekende, met uitsterven bedreigde producten. Maar de onderwerpen zijn goed gekozen. Stuk voor stuk gaven ze vorm aan culturen, smeedden samenlevingen, weerspiegelen die culturele geschiedenis en illustreren hoe veel traditionele samenlevingen nu bedreigd zijn, in de woorden van Saladino.
ISBN 9789464562385 | Prijs € 34,99