Visser Dirk Kraak (Bra-7) had niet gedacht dat hij dertien procent van zijn tongquotum zou kwijtraken aan de Brexit-deal (foto: Michel Verschoor).
De cijfers liegen er niet om. Brexit kostte Nederlandse visserijbedrijven 25 procent van het makreelquotum en 13 procent van het tongquotum. Vissers leveren dit uit eigen portemonnee in om de komende 5,5 jaar in Brits water te mogen blijven vissen.
De Nederlandse schaal- en schelpdiersector heeft last van de ingewikkelde EU-deal die eind december vlak voor de deadline tot stand kwam. Wegens nieuwe, tijdrovende douaneformaliteiten kunnen bijvoorbeeld mosselen uit het Verenigd Koninkrijk niet langer vers genoeg worden geleverd. De Engelse en Schotse handel van langoustines, kreeft, kokkels, oesters en mosselen naar grootafnemers in Parijs, Barcelona, Madrid en leek begin deze maand helemaal stil te vallen.
Britse vissers en kwekers eisen van hun overheid heronderhandelingen om het tijdverlies dat kan oplopen tot een dagdeel, terug te draaien. De mosselhandel in Yerseke, in de wintermaanden tot circa vier procent afhankelijk van aanvoer uit Groot Brittannië, stond hierdoor onder druk.
Klap na klap
Platvis- en langoustinevisser Dirk Kraak, voorzitter van vissersactiegroep EMK, vindt het intussen “Onacceptabel dat onze vissers de rekening moeten betalen voor een handelsdeal met het Verenigd Koninkrijk”. Hij gaat er vanuit dat de private investeringen van vissers in vangstrechten (quota) door de Nederlandse of EU-regeringen worden gecompenseerd. “Vissers krijgen al klap na klap te verwerken, van verlies aan visgronden voor windparken en natuurgebieden tot het pulsverbod, de aanlandplicht en nu dit weer. Processen, die onze toekomst erg onzeker maken.”
Buikpijn
Brexit kostte de Nederlandse visserijbedrijven 25 procent van het makreelquotum (foto: Henk Riswick).
Kraak: “Ik heb er slapeloze nachten en buikpijn van, en veel collega’s idem. Hoe gaan wij dit allemaal uitleggen aan onze jeugd: ‘Sorry jongens, maak maar een andere beroepskeuze want onze regering laat ons vallen en heeft niets met vissers?’. Volgens Kraak wordt er alleen maar ingeleverd. “Door Europese regels en door onze eigen regering. Ook nu zijn we weer bestolen. Vissers voelen zich in de kou gezet.”
Compensatie
Ruim twee maanden na de Brexit-deal lijkt de soep minder heet gegeten dan opgediend. Volgens Visserijnieuws heeft de Europese Commissie 600 miljoen euro gereserveerd voor de EU-vissersvloot om economische schade als gevolg van de Brexit-deal te voorkomen. De juridische uitdaging is volgens ingewijden alleen nog onder welk label vergoedingen kunnen en mogen worden uitgekeerd, omdat staatssteun verboden is.
Controles
Nog een meevaller: het duurde minder lang dan aanvankelijk gedacht voordat Groot- Brittannië de nieuwe papieren in orde had waarmee Nederlandse en Belgische vissers weer werden toegelaten tot de Britse territoriale wateren. Nederlandse kotters konden al in de eerste week van januari uitvaren, al waren veel vissers nog wat afwachtend. Uit voorzorg voor tijdrovende Britse controles zochten zij tijdelijk neutrale visgronden op. Inmiddels lijkt het vertrouwen terug en passeren Nederlandse vissers weer wekelijks de zeegrenzen. Ook de visserij binnen de Britse twaalf mijlszone voor Belgische kotters is weer geregeld.
Vissers zijn er intussen allesbehalve gerust op dat de kous af is. Er is een licentie afgegeven voor 5,5 jaar. Voor de periode daarna hangt alles opnieuw in het luchtledige. Dat is onder meer te danken aan de Britse visserijsector die allerminst tevreden is met de huidige deal.
Verraden
De mosselhandel in Yerseke staat onder druk (foto: Bianca Roemaat).
Britse vissers, ooit de belangrijkste motor achter de Brexit-stemming in Groot Brittannië, voelen zich zelfs verraden door hun eigen regering die had beloofd de totale controle over Brits viswater te heroveren. Ook zij zijn de dupe van Brexit geworden, zeker nu blijkt dat de handel in schaal- en schelpdieren vanuit Engeland en Schotland vrijwel stil kwam te liggen.
Territoriumdrift
Tegenover de Britse territoriumdrift stelden Europese vissers dat er al eeuwen lang in elkaars vaarwater gevist wordt en dat deze historisch opgebouwde rechten, vaak voorzien van historische overeenkomsten tussen toenmalige vorsten en andere machthebbers, niet zomaar teniet kunnen worden gedaan. Voor de komende vijfenhalf jaar is de dreiging dat dit ook gebeurt voor even verdwenen.
Perikelen
De internationale perikelen zorgen er intussen voor dat op papier de aanvoer van Noordzee-vis en schaal- en schelpdieren voor langere tijd onder druk blijft staan. De Nederlandse mosselsector merkt dat nu al in de wintermaanden, en ook grootafnemers in Zuid-Europa hebben moeite om aan verse waar te komen.
Dankzij de coronacrisis lijkt de situatie voor vishandelaren vooral nog enigszins overzichtelijk. De restaurantsluiting in veel visnaties zorgt al bijna anderhalf jaar voor teruglopende vraag. Het is te hopen dat zodra restaurants weer open gaan, de douaneperikelen tussen de EU en het VK zijn opgelost.
Geen tekorten
Of er dankzij de onvrijwillige overdracht van 13 procent tongquotum en 25 procent makreelquotum ook een Nederlands tekort in verse vis ontstaat, valt te betwijfelen. De quota zijn niet verdwenen en vis die binnen afspraken gevangen mag en kan worden, zal ook blijvend worden aangevoerd. Bovendien stelde de Nederlandse Vissersbond al voor dat Nederlandse vissers hun verloren tongquotum aanvullen met nieuw quotum dat betaald kan worden uit de compensatiepot die de EU ter beschikking stelde. Of dit er ook van komt, is afwachten.