Wat denkt u, kunnen Donald Trump, Elon Musk (Tesla), Ralph Hamers (ING), Frans van Houten (Philips), Wiebe Draijer (Rabobank), Feike Sijbesma (DSM), Jan Hommen (KPMG) Dick Boer (Ahold) Jacques van den Broek (Randstad), Mark Rutte, Marcel Boekhoorn (HEMA) maar ook Ghandi en bijvoorbeeld Nelson Mandela, onder alle omstandigheden en in alle situaties succesvol zijn?
De meest bekende en meest invloedrijke managementgoeroes zoals Robert Quinn, Hersey en Blanchard e.a., gaan ervan uit dat dit mogelijk is, zo niet noodzakelijk. Volgens deze klassiekers lijken leiders op kameleons, die telkens van kleur kunnen en moeten verschieten. Die zich steeds kunnen en moeten aanpassen aan de situatie waarin ze verkeren, 0nder alle omstandigheden. Deze worden bijvoorbeeld bepaald door de levensfase waarin een organisatie zich bevindt. Maar ook of een organisatie zich in een meer stabiele of misschien wel in een crisissituatie bevindt. Bovendien is de kennis, kunde, ervaring en het gedrag van medewerkers van invloed op de stijl die de leidinggevende zou moeten hanteren. Effectieve, succesvolle leiders beschikken volgens hen over een compleet gedragsrepertoire. Zij kunnen de leiderschapsstijl kiezen en hierin variëren, passend bij de situatie.
Variëren in stijl
Volgens het model van situationeel leidinggeven van Hersey en Blanchard bijvoorbeeld, kunnen en dienen managers steeds te variëren tussen wel vier stijlen. De stijl is afhankelijk van de medewerkers aan wie leiding wordt gegeven. Eenvoudig gezegd komt het erop neer dat je sommige medewerkers zeer directief moet aansturen (dirigeren) en anderen juist veel vrijheid van handelen moet geven (delegeren). De boodschap van Robert Quinn is dat een effectieve leidinggevende kan variëren tussen zo’n acht managementrollen, en zelfs tegengestelde stijlen kan integreren.
Inmiddels is de wetenschap verder. Nu weten we beter. Er is geen leider die in alle omstandigheden succesvol kan zijn. De beste leider bestaat niet. Mensen hebben een meer dominante voorkeursstijl die in bepaalde omstandigheden het best tot z’n recht komt. En zijn niet of nauwelijks in staat om van leiderschapsstijl te switchen. Sterker nog, u kunt als leider pas echt succesvol zijn als uw kwaliteiten en persoonlijkheid matchen met de omgeving of situatie waarin u werkzaam bent. Prof. Mark van Vugt e.a. zeggen hierover in hun boek Gezag: “Dit is wat we hier een niche noemen: de optimale combinatie tussen persoon en omgeving. Vind je een omgeving waarin je met jouw persoonlijkheid en kwaliteiten een verschil kunt maken, dan is dat jouw niche. Elke grote leider heeft een niche.” Het is aan te raden uw talenten in te zetten in die omgeving die het beste bij u past. Of zoals prof. Janka Stoker dit in haar boek ‘Goede leiders zweven niet’ noemt: “Effectief leiderschap is in belangrijke mate context-specifiek.” Ook volgens haar wordt effectief leiderschap in belangrijke make bepaald door de omstandigheden waarin de leider en zijn of haar volgers verkeren.
De context
Op basis van mijn ervaring durf ik te beweren dat veel bedrijven bij het werven en selecteren van nieuwe leiders/manager weinig tot geen rekening houden met de context waarin de leider moet optreden. En dat dit ten koste gaat van de effectiviteit van leider. Omgekeerd weten veel leiders niet over welke talenten zij beschikken en in welke omgeving deze het beste tot hun recht komen. Hiermee doen zij zichzelf en de organisatie veel te kort.
Weet u in welke omgeving u met uw kwaliteiten en persoonlijkheid het beste uit de verf komt? Wanneer bent u op uw best?
Jannes Schuiling is eigenaar van Schuiling Consult in Franeker. Hij adviseert, begeleidt en ondersteunt managers en ondernemers in crisissituaties en/of in hun streven naar het hoogst haalbare resultaat. Schuiling kent de valkuilen van management en werkt aan het versterken van mensen, teams en organisaties. Meer info: www.schuilingconsult.nl.
Lees alle columns van Jannes Schuiling in ons dossier Management.